استان یزد یکی از استان‌های مهم ایران بوده که در کنار استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و شمال سیستان در حاشیه کویر بزرگ ایران قرار دارد. نفوذ شدید کویر در زندگی مردمان این دیار باعث شده که بخش عمده‌ای از زندگی آن‌ها تحت تاثیر کویر باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به سبک شهرسازی، شیوه‌های ارتزاق، صنایع دستی یزد ، خلق و خو و غیره اشاره نمود.
استان یزد به چهار استان کرمان، یزد، فارس و اصفهان محدود می‌شود و به همین دلیل در فرهنگ، هنر و تمدن با این مناطق دارای ویژگی‌هایی است و به همین دلیل یکی از استان‌های مهم ایران در حوزه آشنایی با صنایع دستی به شمار می‌رود. ما در ادامه این متن قصد داریم در مورد آشنایی با صنایع دستی یزد مطالبی ارائه دهیم، به همین دلیل توصیه می‌شود با ادامه این مقاله همراه شوید.
فهرست مطالب
سفال و سفالگری از صنایع دستی کهن استان یزد
یکی از صنایع دستی یزد که تحت تاثیر شرایط کویری این منطقه رشد یافته و امروزه به تکامل رسیده است، هنر سفالگری است. در این استان هنر سفالگری در شهرهای مختلف رواج دارد اما از نظر کیفیت و شهرت سفال می‌بد در صدر قرار دارد. در این شهرستان کویری انواع لوازم زندگی و تزیینی از سفال تهیه می‌شوند. تولیدات سفالی در این استان به کواره شهرت دارند.
استان یزد به دلیل شرایط کویری یکی از بهترین مناطق کشور در زمینه وجود خاک رس به شمار می‌رود و به همین دلیل سفالگری در این استان کویری در سطح وسیع انجام می‌گیرد. سفال یزد با تکنیک‌های مختلف تولید می‌شود و با هنر‌های دیگر از جمله مینا کاری آمیخته شده است. نقش مرغ و ماهی و خورشید خانم از نقوش اصلی سفال یزد هستند.
زیلو بافی ، هنری با قدمت چند هزار ساله
یکی دیگر از صنایع دستی یزد که ارتباط مستقیمی با شیوه زندگی مردم این دیار و شرایط کویری دارد، زیلو است. زیلو بافی در این استان قدمتی چند هزار ساله دارد و به دوران ایران باستان نسبت داده می‌شود. همچنین قدیمی‌ترین زیلوی یزد در مسجد جامع می‌بد نگهداری می‌شود. در واقع شهرستان می‌بد به عنوان قطب نگهداری زیلو در استان یزد به شمار می‌رود.
زیلو‌های یزد از جنس پنبه می‌باشند و در حال حاضر نیز به عنوان کف پوش در بسیاری از خانه‌ها، و مخصوصا خانه سنتی و خشت و گلی استفاده می‌شوند. ابعاد این زیلو‌ها معمولا کوچک پارچه هستند و هشت پر بزرگ، هشت پر کوچک، بند رومی، رکنه دونی و پرت توره از مهمترین زیلو‌های این استان به شمار می‌رود. نوع مرغوب زیلوی یزد با نام نفتال در بازار شهرت دارد که معمولا کوچک پارچه بوده و از مواد اولیه بسیار با کیفیت پنبه تولید می‌شود.
زیلو یزد
هنر زرگری در یزد
زرگری هنری است که به وسیله آن انواع زیورآلات تولید می‌شود. استان یزد یکی از معروفترین مناطق تولید زیورآلات در کشور به شمار می‌رود و طلای یا همان زرگری یزد شهرهای ملی دارد. هنوز هم راسته زرگر‌ها در بازار خان یزد شهره عام است و می‌توان انواع زیورآلات طلای ساخت یزد از جمله سینه ریز، دستبند، النگو، گوشواره، حلقه و غیره را از آن خرید کرد. از ویژگی‌های محصولات زرگری یزد می‌توان به طرح‌های متنوع در ساخت، کیفیت ساخت و قیمت مناسب اشاره کرد.
زرگری یزد
کاشی‌سازی
کاشی‌سازی یکی از قدیمی ترین و مشهور ترین صنایع دستی یزد به شمار می رود. همانگونه که در بخش‌های قبل ذکر شد، این استان صاحب غنی‌ترین منابع خاک رس به شمار می‌رود و به همین دلیل کاشی و سرامیک از هنر‌های اصیل این منطقه به شمار می‌روند و از گذشته‌های دور انواع کاشی دست ساز در این منطقه تولید شده است. امروزه می‌توان نمونه‌های قدیمی و زیبای کاشی یزد را در سردر مساجد و مکان‌های عمومی مشاهده کرد.
بر طبق اسناد موجود قدمت این هنر در استان یزد حدود ۷۰۰ سال است اما با توجه به اینکه چنین آثار فاخری یک شبه تولید نشده اند به همین دلیل می‌توان سابقه هنر کاشی یزد را به حداقل هزار سال نسبت داد. کاشی‌سازی در یزد در تکنیک‌ها و نقوش مختلف انجام می‌شود و از صنایع دستی این هنر می‌توان برای تزیین بنا و یا اجرای دکور داخلی استفاده نمود.
کاشی دست ساز یزد
نمد مالی از صنایع دستی اصیل یزد
یکی دیگر از هنر‌هایی که به واسطه حضور یزد در حاشیه کویر شکل گرفته است می‌توان به هنر نمد مالی اشاره کرد. برای تولید این صنایع دستی یزد، پشم یا کرک را با آب داغ و یک ماده قلیایی مثل صابون مالش می‌دهد و در پی این کار الیاف پشم باز شده و در هم تنیده می‌شود و محصولاتی تولید می‌شود که از آن می‌توان برای زیرانداز، اکسسوری‌های زنانه و حتی لباس گرم استفاده نمود.
نمد مالی یزد هنری است که امروزه در مرز فراموشی قرار دارد اما با این حال می‌توان محصولات آن را با کیفیت عالی از شهر یزد تهیه کرد. هنرمندان یزدی در نمد‌های تولیدی خود، از نقوش سنتی ایرانی استفاده می‌کنند و معمولا صنایع دستی نمد مالی یزد، دارای طرح‌های متنوعی هستند و پشم‌های آن‌ها نیز به وسیله رنگرزی سنتی رنگ‌آمیزی می‌شود.
صنایع دستی گیوه بافی یزد
گیوه یکی از پاپوش‌های قدیمی است که از دیرباز در نقاط مختلف کشور تولید می‌شد و یکی از کانون‌های تولید آن استان و شهر یزد است. جنس گیوه‌ها معمولا از جنس پنبه است و به عنوان یک پاپوش تابستانی به شمار می‌رود. گیوه یزد در رنگ‌بندی‌های مختلف و در دو نوع زنانه و مردانه تولید می‌شود و نمونه‌های اصیل آن تماما کار دست است.
نمدمالی یزد
صنایع دستی پارچه ای استان یزد
استان یزد یکی از کانون‌های مهم بافندگی سنتی در ایران به شمار می‌رود و از هزار سال قبل در این استان کار بافندگی انواع منسوجات انجام می‌شده است. از مهمترین منسوجات صنایع دستی یزد می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- ترمه یزد: یکی دیگر از هنر‌ها و صنایع دستی یزد، ترمه بافی است. در این هنر الیاف پشم، کرک و یا ابریشم بکار گرفته می‌شود و به وسیله تار و پودی اجرا می‌شود. ترمه یزد معمولا با پشم سفید تولید می‌شود و دلیل اصلی این موضوع رنگرزی آسان آن می‌باشد. همچنین نقوش ترمه یزد نیز تحت تاثیر طراحی سنتی ایران می‌باشد که بته و جقه، شاه عباسی و شاخ گوزنی از مهمترین طرح‌های ترمه یزد هستند. ترمه چارقی، ترمه اتابکی، ترمه یزدی، ترمه‌امیری و ترمه زمردی از مهمترین انواع ترمه یزد می‌باشند.
- احرامی بافی: این صنایع دستی یزد نوعی پارچه سنتی است که معمولا در ابعاد ۱۰۰*۷۰ و ۱۲۰*۷۰ سانتیمتر تولید می‌شود. این پارچه همانگونه که از نامش پیداست برای اجرای مناسک حج کاربرد دارد ولی با این حال در استان یزد برای موارد دیگر نیز استفاده می‌شود.
- چادرشب بافی: چادر شب یزد عمدتا در اردکان و زارچ تولید می‌شود. این پارچه با طرح‌های چهارخانه‌ای و رنگارنگ تولید می‌شود و الیاف آن از پنبه و به ندرت از ابریشم می‌باشند. نوع لطیف این صنایع دستی یزد با نام چادر شب رختخواب پیچ و نوع ضخیم آن با نام چادرشب صحرایی شهرت دارند. چادر شب یزد معمولا در ابعاد ۹۰*۹۰ سانتیمتر تولید می‌شود به همین دلیل گاهی به عنوان سفره و یا رومیزی نیز استفاده می‌شود.
- شال بافی: در پی این هنر پارچه‌هایی تحت عنوان شال تولید می‌شود که مواد اولیه آن‌ها بین پنبه، کرک و چشم متغیر است، شال یزدی با نام شعر بافی نیز شهرت دارد.
